"Tokyo Monogatari" του Yasujiro Ozu (gr)

Ο Yasujiro Ozu (Γιαζουτζίρο Όζου) γεννήθηκε  στο Τόκιο στις 12 Δεκεμβρίου 1903 και πέθανε στην ίδια πόλη  στις 12 Δεκεμβρίου 1963.


Είναι δημιουργός  55 ταινιών. Οι 49  ασπρόμαυρες, οι 6 έγχρωμες. Από τις 49 ασπρόμαυρες οι 35 είναι βωβές.

Η πρώτη του ταινία είναι  το "Zange no yaiba/Το σπαθί της τιμωρίας" (1927) και η τελευταία  
το "Samma no aji/Ένα φθινοπωρινό απόγευμα ή Η γεύση του σακέ ή Η γεύση του ψαριού" (1962).

Καμιά ταινία του Yasujiro Ozu δεν έτυχε κάποιας βράβευσης. 

Ήταν εργένης σε όλη του τη ζωή και ζούσε με τη μητέρα του (που πέθανε λίγους μήνες πριν από εκείνον) και δεν είναι γνωστή κάποια σχέση του με γυναίκα.  
Αυτά έδωσαν αφορμή για να αναπτυχθούν (αναπόδεικτες) θεωρίες ότι ήταν ομοφυλόφιλος.

Ξεκίνησε το 1923 στα στούντιο Shochiku στο Τόκιο σαν βοηθός οπερατέρ και μετά σαν βοηθός σκηνοθέτη.
Το 1927 έκανε τη πρώτη του ταινία. Και από αυτή τη πρώτη ταινία ξεκίνησε τη συνεργασία του με ανθρώπους που ήταν σταθερά (σχεδόν όλοι) οι συνεργάτες του στις δημιουργίες του. Ο σεναριογράφος Kogo Noda,ο οπερατέρ Yuharu Atsuta,οι συνθέτες Sengi Ito & kogun Saito και οι ηθοποιοί Chisu Ryu & Setsuko Hara  ήταν οι βασικοί του συνεργάτες σε όλες του τις ταινίες. Ιδιαίτερα ο Chisu Ryu έπαιξε σε τριάντα δύο ταινίες του (συμπεριλαμβανομένης και του "Tokyo Monogatari/Tokyo Story" στην οποία υποδύεται τον πατέρα).

Ξεκίνησε με επιρροές από τον αμερικανικό κινηματογράφο, τον οποίο θαύμαζε, και ασχολήθηκε με πολλά είδη (π..χ. κωμωδίες,αστυνομικά,νεανικά κτλ) αλλά σιγά-σιγά αφήνει τις αμερικανικές επιρροές και αναπτύσσει το δικό του ύφος και τη δική του θεματολογία.

Τα κυρίαρχα θέματα των ταινιών του Ozu είναι οι οικογενειακές σχέσεις. Οι πατέρες,οι μητέρες,τα παιδιά. Οι γάμοι,οι θάνατοι. Εικόνες απλής καθημερινότητας στις οποίες μπαίνει σε βάθος,χωρίς δραματικές κορυφώσεις. Ποτέ ο θεατής δεν έχει συγκινηθεί με τόσο απλά και καθημερινά θέματα , όσο στις ταινίες  του Ozu.

Έχει γίνει πολύς λόγος για την "ιαπωνικότητα" του Ozu.Δηλαδή ότι  είναι δύσκολο σε έναν Δυτικό θεατή να καταλάβει μια άλλη κοινωνία και έναν άλλο κινηματογράφο. Αλλά αυτή ακριβώς είναι η επιτυχία του Ozu (και άλλων Ιαπώνων σκηνοθετών,όπως του kenji Mizoguchi) να μιλάει δηλαδή για τους θεσμούς και τη λειτουργία της Ιαπωνικής κοινωνίας και μέσα από αυτά να μιλάει ταυτόχρονα για θέματα βαθύτερα και διαχρονικότερα που ενδιαφέρουν όλους.  Σημειωτέον ότι στις  ταινίες του ο Ozu τοποθετούσε χρονικά την ιστορία του στην μεταπολεμική Ιαπωνία, κάνοντας έτσι πιο έντονες τις αντιθέσεις και φυσικά τις αλλαγές που έχουν επέλθει στην παραδοσιακή, ιαπωνική οικογένεια, πριν και μετά τον πόλεμο.

Οι ήρωες του Ozu ζουν μέσα σε μια συνηθισμένη ροή ζωής. Δηλαδή της αρχής,της διάρκειας και του τέλους της. Άνθρωποι απλοί, χωρίς ιδιαιτερότητες ή χαρακτηριστικά που να τους κάνουν να ξεχωρίζουν από την μάζα, είναι άτομα που εμπλέκονται σε οικογενειακές προστριβές και βιώνουν απογοητεύσεις από τον κοινωνικό τους περίγυρο, τις καθημερινές δυσκολίες και αντιξοότητες. Άνθρωποι που επάνω τους επιδρούν,ο χρόνος και οι περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Άνθρωποι που δεν είναι απόλυτα καλοί ή απόλυτα κακοί και που πιθανόν μέσα στην οικογένεια αντιμετωπίζουν,κρύβουν ή τονίζουν τη μοναξιά τους. Η λέξη-κλειδί είναι η μοναξιά.

Οι ταινίες του Ozu χαρακτηρίζονται από :
-ελάχιστες κινήσεις της μηχανής.
-λίγες γωνίες λήψης και πάντα χαμηλότερα από τον ηθοποιό.
-χρήση μόνο του νορμάλ φακού 50mm.
-πολύ μεγάλη προσοχή στη σύνθεση του κάδρου (ο Ozu ήταν ερασιτέχνης φωτογράφος με μεγάλη γνώση και αγάπη για τη φωτογραφία).
-εμβόλιμα κάδρα φαινομενικά αυθαίρετα που λειτουργούν σαν αυλαία για τη σύνδεση,το κλείσιμο ή το άνοιγμα σκηνών.
-αντικείμενα που τοποθετούνται σαν οπτικά παιχνίδια.
-μοντάζ που τριγύριζε τους ηθοποιούς σε 360 μοίρες, σπάζοντας κανόνα των 180 μοιρών.
-πολύ μικρή διάρκεια σκηνών.
-πίστη στην ερμηνευτική δυνατότητα των ηθοποιών, που έμεναν απόλυτα πιστοί στο σενάριο.

Η επίγνωση της αφαίρεσης και της λιτότητας του Ozu συμπυκνώνεται στο ιδεόγραμμα που ζήτησε να χαραχτεί πάνω στο τάφο του και το οποίο σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει το "Κενό" ή το "Τίποτα".

Η ταινία :

Το σενάριο βασίζεται στην προσπάθεια συμπόρευσης δύο αντίθετων διαδρομών! 
Καμία ιστορία δεν θα μπορούσε να είναι απλούστερη. Ένα ηλικιωμένο ζευγάρι έρχεται στην πόλη για να επισκεφθεί τα παιδιά και τα εγγόνια τους. Τα παιδιά τους είναι απασχολημένα και οι ηλικιωμένοι αναστατώνουν τις ρουτίνες τους. Με ήσυχο τρόπο, χωρίς κανείς να το παραδεχτεί, η επίσκεψη πηγαίνει άσχημα. Οι γονείς επιστρέφουν στο σπίτι τους. Λίγες μέρες αργότερα, η γιαγιά πεθαίνει. Τώρα είναι η σειρά των παιδιών να κάνουν το  ταξίδι.

Από αυτά τα λίγα στοιχεία, ο Ozu έκανε μία από τις μεγαλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Τοποθετεί τους ανθρώπους στο προσκήνιο και εστιάζει στις αποχρώσεις της καθημερινής ζωής.Το "Tokyo Story" στερείται συναισθηματικών σκανδάλων. Φαίνεται μακριά από τις στιγμές που μια μικρότερη ταινία θα είχε εκμεταλλευτεί. Δεν θέλει να αναγκάσει τα συναισθήματά μας, αλλά να μοιραστεί την κατανόησή του. 
Αναβαθμίζει τον κινηματογράφο. 
Λέει, ναι, μια ταινία μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε μικρά βήματα εναντίον των ατελειών μας.

Η ταινία προβλήθηκε στις 3 Νοεμβρίου του 1953 στην Ιαπωνία.
Παρά την επιτυχία του Ακίρα Κουροσάβα το 1951 με το “Rashōmon/Ρασομόν” στο Φεστιβάλ της Βενετίας, το “Tokyo Story” δεν είχε, αρχικά, την αντιμετώπιση που του άξιζε. 
Οι διανομείς το θεώρησαν πολύ “ιαπωνικό” και μη εμπορεύσιμο. Έπρεπε να φτάσουμε στα 60's για να αρχίσουν να προβάλλονται οι ταινίες του Ozu και στη Νέα Υόρκη. 
Ο κριτικός κινηματογράφου Στάνλεϊ Κάουφμαν έγραψε για τον Ιάπωνα:
“Ο Ozu είναι λυρικός ποιητής, οι στίχοι του οποίου αθόρυβα φτάνουν στο έπος”. 

Η ταινία θεωρείται μία από τις καλύτερες στην ιστορία του κινηματογράφου. 
Μάλιστα, το 2012, σε ψηφοφορία του περιοδικού “Sight and Sound”, σκηνοθέτες την ψήφισαν ως τη σπουδαιότερη ταινία όλων των εποχών! 

Η καλύτερη στιγμή του Ιάπωνα σκηνοθέτη και αναμφισβήτητα ένα κομψοτέχνημα της 7ης Τέχνης. 



(πηγές :
-Πλάτων Ριβέλλης "Η φανερή γοητεία και η κρυφή συγκίνηση του κινηματογράφου- Δώδεκα σκηνοθέτες και το έργο τους" (2008) Εκδόσεις "Φωτοχώρος".
-Wikipedia
-rogerebert.com
-gazzetta.gr
-YouTube)







Top